'Een duurzamere kasteelt is zeker mogelijk'

"Ik had nooit gedacht dat ik veertig jaar aan WUR onderzoek zou gaan doen", vertelt tuinbouwexpert Cecilia Stanghellini bij haar afscheid. Ze groeide op in Italië, studeerde natuurkunde en besloot zich in de technische kant van de kassenteelt te gaan verdiepen. Na haar promotie mocht ze blijven bij Wageningen Plant Research. Stanghellini vestigde zich definitief in Nederland, om van hieruit geregeld naar andere delen van de wereld te reizen, waar ze cursussen gaf en als gastonderzoeker werkte.

Al die jaren ging Cecilia Stanghellini te werk als een soort Formule-1 technicus. Die zorgt ervoor dat de auto optimaal presteert, zodat ook de coureur het beste resultaat behaalt. Stanghellini doet iets vergelijkbaars voor de kasteelt. Het fascineert haar om het technische systeem in een kas te begrijpen en met haar kennis uit de natuurkunde te verbeteren. "Het draait in een kas niet alleen om de planten, maar net zo sterk om de techniek. Dat is de kracht van kasteelt."

Het technische systeem in een kas bepaalt voor een groot deel de omstandigheden waarin de gewassen groeien. Licht, temperatuur, vocht en CO2-gehalte hangen nauw met elkaar samen en beïnvloeden de oogst. "Het draait om de beheersing van al die omstandigheden." Daarom heeft ze bijgedragen aan de ontwikkeling van digitale tools voor onderzoekers en telers.

Kassen nu al veel zuiniger
Toen Stanghellini in de jaren tachtig begon, was de energie tijdelijk duur en gebruikten kassen nog veel meer energie dan nu. Dat is langzaam maar zeker veranderd: "De kasteelt is veel zuiniger geworden, maar nog lang niet zuinig genoeg." De energiebesparing stagneerde uiteindelijk, want het grootste deel van de tijd ontbrak de financiële prikkel voor kastelers juist. "Gas was te goedkoop.’ Nu hoort Stanghellini de roep om duurzame kassen wél weer steeds luider klinken. ‘We moeten van het gas af en uiteindelijk klimaatneutraal worden."

Het streven naar duurzaamheid heeft geleid tot het ontwerp van de meest duurzame kas van Nederland: KAS2030. Deze demonstratiekas met aardbeien en bloemen staat op de WUR-locatie in Bleiswijk en gebruikt geen gas maar groene stroom voor de energievoorziening. Voor de ontvochtiging heeft de kas een warmtepomp. Daarmee wordt warmte teruggewonnen en opgeslagen voor gebruik in de nacht en in de winter. Bijkomend voordeel is dat de kas in de zomer en het voorjaar meer gesloten blijft. Elke druppel gebruikt water gaat opnieuw het systeem in en gewasbescherming gebeurt zoveel mogelijk met natuurlijke vijanden. Stanghellini: "De eerste resultaten zijn hoopgevend. Duurzame kasteelt is zeker mogelijk."

‘Schoner betekent - onterecht - duurder’
Wat Stanghellini echter blijft benadrukken: verandering gaat langzaam. "Slechts een paar telers werken op een manier die ook maar in de buurt komt van KAS2030’, weet ze. ‘Het kán duurzamer, maar het is ook begrijpelijk dat het nog niet op deze manier gebeurt. Dat komt door de lage prijzen van ons voedsel. Het kan voor telers gewoon niet uit."

"Schoner lijkt dus duurder te betekenen, maar dat is onterecht, omdat de milieubelasting nu niet in de voedselprijzen wordt verwerkt." Volgens andere onderzoekers zouden we dan voor elke euro 86 cent extra moeten uitgeven. "Die kosten betalen we nu niet, terwijl we de hogere productiekosten voor duurzame gewassen wel moeten betalen. Het hele voedselsysteem moet zich aanpassen en de consument moet ook bereid zijn meer te betalen."

Om van binnenuit te werken aan verandering, besteedde Stanghellini veel tijd aan het geven van onderwijs. Bij haar in de collegezaal en in de kas kwamen niet alleen studenten, maar ook telers en toeleveranciers. Ze legde hen telkens uit hoe een kas werkt en welke natuurkunde daaraan ten grondslag ligt. In 2019 heeft ze, samen met twee collega’s, alle kennis over fysica, plantkunde en techniek gebundeld in een lesboek voor kastuinbouw. Niet zeggen hoe het moet, maar hoe het werkt, is haar motto. Dat helpt volgens Stanghellini om duurzamere keuzes te maken. "Telers moeten zelf weten hoe het werkt en dan bepalen wat het beste is in hun situatie", besluit ze.

Bij het afscheid van Cecilia Stanghellini wordt op donderdag 14 maart een symposium georganiseerd, met de titel 'Resource efficient greenhouse systems'.

Bron: Wageningen U&R BU Glastuinbouw